อนุรักษ์มรดกอิสลาม

[ชาริค]

حلق الرأس ‏การโกนหัว
الذي يؤخذ من كلام العلماء رحمهم الله أن حلق الرأس ستة أنواع ‏‏:‏
จากความเห็นของนักวิชาการนั้นการโกนหัวแบ่งออกเป็น ‎‏6‏‎ ประเภท
النوع الأول :‏‎( ส่งเสริมไห้โกน)‎‏ ‏ประเภทที่‏1‏
طاعة وقربة إلى الله تعالى يُثاب عليه الإنسان ، وهذا في أربعة ‏مواضع فقط لا خامس لها وهي :‏
‏1‏‎-เพื่อแสดงตนว่าเป็นผู้ที่เชื่อฟังและต้องการความไกล้ชิดกับอัลลอฮ ประเภทนี้มี‏4‏‎ โอกาสเท่านั้น
‏1- الحج ‏‎ ในพิธีฮัจย์‎
‏2- العمرة ، قال تعالى : ( لقد صدق الله رسوله الرؤيا بالحق ‏لتدخلن المسجد الحرام إن شاء الله آمنين محلقين رءوسكم ‏ومقصرين ) الفتح/27‏
‏2‏‎- ในพิธีอุมเราะห์ อัลลอฮทรงตรัสว่า( โดยแน่นอนอัลลอฮ.ได้ทรงทำให้ความฝันนั้นสมจริงแก่ร่อซูลของพระองค์ด้วยความจริง แน่นอนพวกเจ้าจะได้เข้าสู่มัสยิดอัลฮะรอมอย่างปลอดภัยหากอัลลอฮ.ทรงประสงค์ (อินชาอัลลอฮ.) โดย (บางคน) โกนผมของพวกเจ้าและ (อีกบางคน) ตัดผม) ‎‎(อัลฟัตฮ ‎‏27‏‎)‎
‏3- حلق رأس الصبي في اليوم السابع لولادته ، ودليل ذلك ما ‏رواه الترمذي (1439) عن علي بن أبي طالب رضي الله ‏عنه قال : عق رسول الله صلى الله عليه وسلم عن الحسن ‏بشاة ، وقال : ( يا فاطمة احلقي رأسه وتصدقي بزنة شعره ‏فضة ) حسنه الألباني في صحيح الترمذي (1226) ، ‏وانظر : تحفة المودود لابن القيم (ص : 217)‏
‏3‏‎- โกนหัวเด็กเกิดไหม่ในวันที่‏7‏‎ ของการคลอด ท่านอาลีอิบนุอาบีตอลิบรายงานว่า( ท่านรอซู้ลได้ทำอากีเกาะห์ไห้ท่านฮาซันด้วยแกะหนึ่งตัว ‎และบอกท่านหญิงฟาติมะห์ว่า จงโกนหัวไห้ฮาซันและไห้ทำการบริจาคแร่เงินเท่าน้ำหนักผมของเขา)‎
‏4- الكافر إذا أسلم ، لما رواه أبو داود (356) أن النبي صلى ‏الله عليه وسلم أمر رجلاً كافراً أسلم بقوله : ( ألق عنك ‏شعر الكفر واختتن ) حسنه الألباني في صحيح أبي داود ، ‏وانظر : المغني 1/276 ، وشرح العمدة لشيخ الإسلام ‏‏(1/350)‏
‏4‏‎- กาเฟรเมื่อเข้ารับอิสลาม เพราะท่านนบีเคยบอกกาเฟรคนหนึ่งเมื่อเข้ารับอิสลามว่า( จงโกนผมของการปฏิเสธออกและจงขลิบ)‎
واتفق العلماء رحمهم الله أنه لا يستحب حلق الرأس في غير ‏هذه المواضع الأربعة ، انظر الاستقامة لشيخ الإسلام 1/256‏
นักวิชาการลงมติเอกฉันท์ว่า ไม่มีการส่งเสริมไห้โกนหัว นอกจาก‏4‏โอกาสดังกล่าวนี้เท่านั้น
النوع الثاني :‏‎ ประเภทที่‏2‏‎(เป็นชิริก) ‎
شرك ، ويكون حلق الرأس شركاً بالله عز وجل ‏‎ ‎
โกนหัวเพื่อแสดงว่าเป็นการยอมรับสิ่งอื่นนอกจากอัลลอฮ ‎
وهو إذا حلق رأسه تذللاً لغير الله تعالى ، قال ابن القيم رحمه ‏الله في زاد المعاد 4/159 : كما يحلفها المريدون لشيوخهم ، ‏فيقول أحدهم : أنا حلقت رأسي لفلان ، وأنت حلقته لفلان ، ‏وهذا بمنزلة أن يقول : سجدت لفلان ، فإن حلق الرأس ‏خضوع وعبودية وذل ولهذا كان من تمام الحج ... فإنه وضع ‏النواصي بين يدي ربها خضوعاً لعظمته وتذللاً لعزته وهو من ‏أبلغ أنواع العبودية ولهذا كانت العرب إذا أرادت إذلال الأسير ‏منهم وعتقه حلقوا رأسه وأطلقوه ... الخ كلامه رحمه الله .‏
คือคนๆหนึ่งโกนหัวของเขาเพื่อแสดงความต่ำต้อยของเขาต่อสิ่งอื่นนอกจากอัลลอฮ ท่านอินุกอยยิมบอกว่า เหมือนกับพวกมุรีดูน(ตอรีกัต)แสดงต่อบรรดาผู้อาวุโสของพวกเขา โดยกล่าวว่า ฉันโกนหัวของฉันเพื่อคนนั้น หรือเจ้าจงโกนหัวของเจ้าเพื่อคนนั้นการพูดแบบนี้เหมือนพูดว่า ฉันสุญุดเพื่อคนนั้น เพื่อคนนี้ เพราะการโกนหัวนั้นเป็นการนอบน้อมเป็นการเคารพภักดีในความยิ่งไหญ่ของเขา และยอมต่ำต้อยด้วยความสูงส่งของเขา ดังเช่นมุสลิมจะโกนผมเมื่อเสร็จพิธีฮัจย์และ มุสลิมจะก้มกราบเพราะยอมรับในความยิ่งไหญ่และความสูงส่งของอัลลอฮดังกล่าวนี้จึงทำไห้การโกนหัวถือว่าเป็นประเภทหนึ่งของการทำอิบาดะห์ และการโกนผมนั้นคนอาหรับเมื่อต้องการจะปล่อยทาสพวกเขาจะโกนหัวทาสแล้วปล่อยไป

النوع الثالث :‏‎( เป็นอุตริกรรม) ‎‏ ‏ประเภทที่สาม
بدعة مكروهة ، وله صور كثيرة : ‏อุตริกรรมที่น่ารังเกียจ และมีหลายรูปแบบ ‎‎ ‎
منها : حلق الرأس علي سبيل التعبد والتدين – في غير ‏المواضع الأربعة السابقة – كما لو جُعِل حلق الرأس شعاراً ‏للصالحين ، أو من تمام الزهد ، وهذا كما كانت الخوارج تفعل ‏، ولهذا ورد عن النبي صلى الله عليه وسلم في صفة الخوارج ‏أنه قال : ( سيماهم التحليق ) البخاري (7007) ومسلم ‏‏(1763) ، قال القرطبي : ( قوله : سيماهم التحليق ) أي جعل ‏ذلك علامة لهم على رفضهم زينة الدنيا ، وشعاراً ليُعرفوا به ، ‏وهذا منهم جهل ... وابتداع منهم في دين الله شيئاً كان النبي ‏صلى الله عليه وسلم والخلفاء الراشدين وأتباعهم على خلافه ‏‏) ، وانظر شرح العمدة 1/231 ومجموع الفتاوى 21/118‏
ส่วนหนึ่งก็คือ โกนหัวเพื่อเป็นการการแสดงว่าเขาเป็นผู้เคร่งครัดในการทำอีบาดะห์และแสดงถึงความเคร่งครัดในศาสนา (โดยไม่ใช่‏1‏ใน‏4‏ประการที่กล่าวมาแล้ว) ดังเช่นหากถือเอาว่าการโกนหัวเป็นสัญลักษณ์ของคนดี หรือโกนหัวเมื่อเสร็จสิ้นการฝึกตนบำเพ็ญตะบะ(แบบกลุ่มดะห์วะห์) การกระทำ‎ดังกล่าวพวกคอวาริจชอบทำ มีรายงานจากท่านนบีพูดถึงลักษณะของพวกคอวาริจว่า( สัญลักษณ์ของพวกเขาคือการโกนหัว) ท่านกุรตูบี้ อธิบายว่า ‎พวกเขาทำแบบนี้เพื่อเป็นสัญลักษณ์ว่าพวกเขาว่าไม่สนใจความเพลิดแพร้วของดุนยาและเพื่อแสดงตนว่านี่คือสัญลักษณ์ของคอวาริจ นี่คือการกระทำที่โง่เขลาของพวกเขา เพราะพวกเขาได้กระทำอุตริกรรมในศาสนาของอัลลอฮที่รอซู้ลและบรรดาคอลีฟะห์ไม่เคยทำ
ومنها : ما يفعله بعض الناس من أمر التائب أن يحلق رأسه ، ‏وهذا بدعة ، لم يفعلها أحد من الصحابة والتابعين لهم بإحسان ‏ولا أحد من أئمة المسلمين . مجموع الفتاوى 21/118‏
อีกอย่างหนึ่งก็คือบางคนใช้ไห้คนที่เตาบะห์ตัวโกนหัวของเขานั่นเป็นอุตริกรรมที่บรรดาซอฮาบะห์และตาบีอีนไม่เคยทำ
والنوع الرابع :‏ประเภทที่ ‎‏4‏‎ (ฮารอม)‎
محرم وله عدة صور‎ ‎‏ ‏สิ่งต้องห้าม(ฮารอม)มีหลายรูปแบบด้วยกัน
‏1- حلق الشعر عند المصيبة بموت قريب ونحوه ، فعن أبي ‏موسى الأشعري رضي الله عنه قال : ( إن رسول الله صلى ‏الله عليه وسلم بريء من الصالقة والحالقة والشاقة ) رواه ‏مسلم (149) ، والحالقة هي التي تحلق شعرها عند ‏المصيبة ، والصالقة التي ترفع صوتها بالويل والثبور ‏ونحوه ، والشاقة التي تشق ثيابها . وذكر ابن حجر رحمه ‏الله في ( الزواجر عن اقتراف الكبائر ) الكبيرة السابعة ‏عشرة بعد المائة : حلق الشعر عن المصيبة ، قال : لأن ‏ذلك يشعر إشعاراً ظاهراً بالسخط ، وعدم الرضا بالقضاء . ‏اهـ
‏1‏‎- โกนหัวเมื่อประสบกับสิ่งไม่ดีคือเมื่อมีญาติหรือคนที่รักเสียชีวิต จากท่านอบูมูซาอัลอัชอารีท่านบีบอกว่า ท่านรอซู้ลนั้นไม่เกี่ยวข้องกับพวกที่ส่งเสียงดังโวยวายเมื่อเกิดหายนะ และพวกที่โกนหัวเมื่อประสบกับความทุกข์และพวกที่ชอบฉีกเสื้อผ้า ท่านอิบนุฮะยัรบอกและอธิบายว่าคนที่โกนหัวเมื่อเกิดความทุกข์นั้นเป็นบาปไหญ่และเป็นการแสดงความไม่พอใจต่อสิ่งที่เกิดขึ้นอย่างชัดเจนและไม่ยอมรับในการกำหนดของอัลลอฮ
‏2- حلق الرأس على سبيل التشبه بالكفار أو الفساق الذين ‏اشتهروا بحلق رؤوسهم ، وربما جعل عليه زيتاً معيناً ‏ليظهر مثلهم ، أو خففه جداً من الجانبين وجعله طويلاً في ‏الوسط ، فهذا كله تشبه محرم ، وميوعة وانحلال ، نسأل ‏الله السلامة والعافية ، وقد قال النبي صلى الله عليه وسلم : ‏‏( من تشبه بقوم فهو منهم ) رواه أبو داود (4031) ‏وصححه الألباني في صحيح أبي داود (3401) ، قال ‏الفاري رحمه الله : أي من شبه نفسه بالكفار أو بالفساق أو ‏الفجار ( فهو منهم ) أي : في الإثم اهـ
‏2‏‎- โกนหัวเพื่อเลียนแบบกาเฟรและบรรดาฟาสิคซึ่งพวกเขาเป็นที่รูจักของคนทั่วไปด้วยการโกนหัวหรือบางทีก็เพื่อใส่น้ำมันบางชนิดเพื่อไห้เหมือนพวกเขาหรือบางทีอาจจะตัดผมข้างไห้สั้นมากๆและปล่อยตรงกลางศรีษะไว้ยาวๆดังกล่าวนั้นเป็นเลียนแบบที่ต้องห้าม ท่านนบีกล่าวว่า ‎ใครเลียนแบบใครเขาก็เป็นพวกนั้น(คือใครเลียนแบบกาเฟรหรือคนชั่วเขาก็เป็นพวกนั้น
النوع الخامس : ‏ประเภทที่ ‎‏5‏‎ (อนุญาติ)‎
مباح وهو أن يحلق رأسه لحاجة ، مثل أن يحلقه للتداوي من ‏مرض ، أو لدفع أذى القمل ونحو ذلك ، قال شيخ الإسلام ‏رحمه الله : فهذا جائز بالكتاب والسنة والإجماع . اهـ مجموع ‏الفتاوى 12/117‏
อนุญาติไห้ทำได้คือการโกนหัวเพราะจำเป็นเช่นโกนเพื่อใส่ยารักษาหรือป้องกันเหา
النوع السادس : ‏ประเภทที่‏6‏‎ (อยากโกน)‎
أن يحلق رأسه من غير حاجة ولا سبب من الأسباب المتقدمة .‏
โกนหัวโดยไม่มึความจำเป็นหรือไม่มีสาเหตุดังที่กล่าวมาแล้วทั้งหมด
فهذا مما اختلف العلماء في حكمه ، فذهب بعضهم إلى كراهته ‏وهو مالك رحمه الله ، واستدلوا بأنه من علامة أهل البدع وهم ‏الخوارج كما سبق في الحديث ، وقد قال النبي صلى الله عليه ‏وسلم : ( من تشبه بقوم فهو منهم ) ‏ถ้าแบบนี้นักวิชาการมีความเห็นขัดแย้งกันบ้าง บางคนบอกว่าเป็นมักโรฮเช่นอีหม่ามมาลิกโดยยกหลักฐานว่ามันเป็นสัญลักษณ์ของพวกอุตริชนคือพวกคอวาริจดังที่ได้กล่าวมาแล้ว
واستدل من أباحه بما رواه أبو داود (4192) أن النبي صلى ‏الله عليه وسلم أتى آل جعفر بن أبي طالب رضي الله عنه ، بعد ‏موت جعفر بثلاث ، ودعى بالحلاق فأمره أن يحلق رؤوس ‏بنيه . صححه الألباني في صحيح أبي داود (3532)‏
นักวิชาการที่บอกว่าทำได้ก็ยกหลักฐานจากฮาดิษของอบูดาวูดว่าท่านนบีไปเยี่ยมครอบครัวของยะฟัรหลังจากเขาตายได้สามวันและได้เรียกช่างตัดผมมาและท่านใช้ไห้โกนหัวลูกชายเขา
بما رواه أبو داود (4195) أن النبي صلى الله عليه وسلم رأي ‏طفلاً قد حُلِق بعض رأسه ، وتُرِك بعضه فقال : ( احلقوه كله ‏أو اتركه كله ) صححه الألباني في صحيح أبي داود (3535) ‏، قال النووي رحمه الله : وهذا صريح في إباحة حلق الرأس لا ‏يحتمل تأويلاً . اهـ شرح مسلم ، ولكن الاستدلال بهذين ‏الحديثين على إباحة حلق الرأس بدون حاجة فيه نظر :‏
มีรายงานจากท่านอบูดาวูดว่าท่านนบีได้เห็นเด็กคนหนึ่งโกนหัวบางส่วนไม่โกนบางส่วน ท่านนบีบอกว่าถ้าโกนก็โกนไห้หมดถ้าไม่โกนก็ไม่ต้องโกนเลย ‎ท่านนาวาวีบอกว่าฮะดิษนี้ชี้ชัดว่าอนุญาติไห้โกนหัวได้โดยไม่มีความจำเป็นการจะกระทำตามฮะดิษสองบทนี้ที่อนุญาติไห้โกนหัวโดยไม่มีความจำเป็นนั้นต้องพิจรณาว่า
أولاً : لأن حلق الرأس هنا لحاجة ، فيكون مباحاً ، والحاجة أن ‏الصبيان أكثر عرضة من غيرهم للإصابة بالقمل لكثرة ‏رطوبتهم والأوساخ التي تتعلق بهم . زاد المعاد 4/159‏
‏1‏‎-การโกนหัวนั้นจะอนุญาติไห้โกนได้เมื่อจำเป็น และความจำเป็นก็คือเด็กๆส่วนมากจะเป็นเหาเพราะผมเปียกชื้นและสกปรก
ثانياً : أن هذا في حق الصبي الصغير ، والصبي يرخص له ما ‏لا يُرخص للكبير . حاشية السندي على النسائي ، وانظر ‏مجموع الفتاوى (21/119) وشرح العمدة (1/230)‏
‏2‏‎- การโกนหัวนั้นเป็นสิทธิของเด็กๆและเด็กๆนั้นจะถูกยกเว้นในสิ่งที่ผู้ไหญ่ไม่ถูกยกเว้น
وهذا الخلاف في هذا القسم الخامس إنما هو : هل يكره حلق ‏الرأس أم يباح ؟ أم الأفضل فالأفضل هو عدم حلقه ، قال ‏الفاوي رحمه الله : الأفضل أن لا يحلق إلا في أحد النسكين ( ‏يعني : الحج والعمرة ) كما كان عليه صلى الله والسلام مع ‏أصحابه رضي الله عنهم . اهـ من عون المعبود (11/248) ، ‏والله
และดังกล่าวคือการมีความเห็นแย้งกันในประเภทที่‏5‏‎ ว่าการโกนหัวจะเป็นมักโรฮหรือเป็นที่อนุญาติทางที่ดีที่สุดคืออย่าโกนหัวดีกว่า ท่านฟาวีกล่าวว่า ‎ดีที่สุดคืออย่าโกนหัวนอกจากในพิธีฮัจย์และอุมเราะห์เท่านั้นเหมือนกับที่ท่านนบีและบรรดาซอฮาบะห์ได้ทำมา
الله أعلم ‏

[nawawee]

ผมขอเสริมในฐานะสมาชิกสักหน่อยนะครับ ถ้าเราโกนหัวแต่เราไม่ได้คิดว่าเป็น อิบาดะ และ กุรบะห์ แต่เพื่อว่าเป็นการนาซอฟะ คือรักษาความสะอาดก็เป็นเรื่องที่ดี เพราะความสะอาดเป็นส่วนหนึ่งของการศัทธา เพราะท่านนบี ไม่ได้บอกเอาไว้ว่าห้ามรักษาความสะอาดด้วยการโกนหัว