อัล-อุฎหิยะฮ์(การเชือดสัตว์กุรบาน)
โดย อ.อับดุลเลาะฮ์ สุไลหมัด
ความหมายของอัล อุฎหิยะฮ์
อัล-อุฎหิยะฮ์ ( اَلأُضْحِيَةُ ) หมายถึง สัตว์จำพวกอูฐ,วัว,แพะหรือแกะที่เชือดเนื่องในโอกาสอีดอัฎฮา ( عِيْدُ اْلأَضْحَى ) เพื่อแสดงออกถึงความยินดีและเต็มใจในการพลีทรัพย์สินและปฏิบัติตนเพื่อความใกล้ชิดต่ออัลลอฮ์
การเชือดสัตว์อุฎหิยะฮ์สามารถเรียกได้อีกชื่อหนึ่งว่า เชือดกุรบาน และมีความหมายเช่น เดียวกับคำว่าอุฎหิยะฮ์ คือ สัตว์ที่เตรียมไว้เชือดเพื่อแสดงความใกล้ชิดต่ออัลลอฮ์
อธิบายและเล่าเรื่องวีรกรรมของนาบีอิบรอฮีมที่เชือดลูกชายพลีเป็นกุรบาน
ฮู่ก่มและหลักฐานการเชือดสัตว์กุรบาน
ฮู่ก่มหรือข้อสรุปอย่างเป็นทางการของการเชือดสัตว์อุฎหิยะฮ์นั้น ยังคงเป็นประเด็นความขัดแย้งในหมู่นักวิชาการ ดังรายละเอียดต่อไปนี้
ก - อิหม่ามอาบูฮานีฟะฮ์,มาลิก,อัล-เอาซาอีย์,อัษ-เซารีย์,ร่อบีอะฮ์ และนักวิชาการผู้ทรงคุณวุฒิอีกหลายท่านมีทรรศนะว่า การเชือดสัตว์กุรบานนั้นเป็นวาญิบสำหรับผู้ที่มีความพร้อมกล่าว คือผู้ที่มีกำลังทรัพย์มากพอที่จะเชือดกุรบานได้ จำเป็นที่เขาจะต้องเชือดสัตว์กุรบานอย่างน้อยๆก็เชือดให้กับตัวเองหรือให้กับครอบครัว ทั้งนี้อาศัยความตามหลักฐานจากอัลกุรอานโองการที่ว่า
فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ ฉะนั้น เจ้าจงละหมาดและจงเชือดสัตว์ จากบทอัลเกาษัร โองการที่ 2
บรรดาซอฮาบะฮ์ผู้อาวุโสหลายท่านเช่น อาบูก้อตาดะฮ์,อิบนุอับบาส,ญาบิร,อิกริมะฮ์ อธิบายว่าหมายถึง การละหมาดอีด อัฎฮาและเชือดสัตว์กุรบาน และกฎที่เป็นที่ยอมรับในหมู่นักวิชาการโดยทั่วไป คือคำสั่งทุกคำสั่งจะมีนัยยะของความจำเป็นต้องตอบสนอง ความจำเป็นดังกล่าวเรียกว่า วาญิบและจากฮะดิษของท่านรอซูลอีกหลายบท เช่น รายงานของอาบีฮุรอยเราะฮ์ ท่านรอซูลกล่าวว่า
مَنْ كَانَ لَهُ سَعَةٌ وَلَمْ يُضَحِّ فَلاَ يَقْرَبَنَّ مُصَلاَّنَا
บุคคลใดที่มีความพร้อมและไม่ยอมเชือดสัตว์กุรบาน เขาจงอย่าเข้าใกล้บริเวณละหมาดของเราเป็นอันขาด จากบันทึกของอะหมัดและอิบนิมาญะฮ์ และอีกบทที่ว่า
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ عَلَى أَهْلِ كُلِّ بَيْتٍ فِيْ كُلِّ عَامٍ أُضْحِيَةً
โอ้มวลมนุษย์เอ๋ย แน่นอนยิ่งนักถือเป็นภาระของทุกครอบครัว ในแต่ละปีต้องเชือดอุฎหิยะฮ์ ( กุรบาน ) จากบันทึกของอะหมัด,อาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์,อันนะซาอีย์และอิบนิมาญะฮ์
และตลอดระยะเวลาที่ท่าน รอซูลมีชีวิตอยู่นั้นไม่เคยงดการเชือดกุรบานเลยสักครั้งเดียว แม้แต่ระหว่างการเดินทาง ไกล ดังคำรายงานของเษาบานที่ว่า
ذَبَحَ رَسُوْلُ اللهِ أُضْحِيَتَهُ ثُمَّ قَالَ لِيْ : يَا ثَوْبَانُ ، إِصْلِحْ لَحْمَ هَذِهِ الضَّحِيَّةِ ، فَلَمْ أَزَلْ أُطْعِمُ رَسُوْلَ اللهِ مِنْهَا حَتَّى قَدِمَ الْمَدِيْنَةَ
ครั้งหนึ่งท่านรอซูลเชือดอุฎหิยะฮ์ระหว่างการเดินทาง และใช้ให้เษาบานชำแหละเนื้อและเก็บรักษาไว้ด้วยจำนวนหนึ่ง เษาบานจึงนำเนื้อนั้นมาปรุงเป็นอาหารให้ท่านรอซูลรับประ ทานตลอดเส้นทางจนกลับถึงมาดีนะฮ์ จากบันทึกของอะหมัด,มุสลิมอาบูดาวู้ดและอันนะซาอีย์
ข - อิหม่ามอัชชาฟิอีย์,อะหมัด,มูฮำหมัด,อาบูยูซูฟและนักวิชาการอีกส่วนหนึ่ง มีทรรศนะว่า การเชือดสัตว์กุรบานนั้นเป็นซุนนะฮ์ประเภทมุอักก้าดะฮ์ ไม่ถึงระดับวาญิบที่จำเป็น และไม่เป็นการสมควรอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่มีความพร้อมด้านทุนทรัพย์ที่จะงดหรือไม่เชือดสัตว์กุรบานเมื่อถึงเทศกาลอีดอัฎฮา ทั้งนี้อาศัยความตามหลักฐานที่ว่า อิบนิอับบาสกล่าวว่า ท่านรอซูลกล่าวว่า
ثَلاَثٌ كُتِبَتْ عَلَيَّ وَهُنَّ لَكُمْ تَطَوُّعٌ : اَلْوِتْرُ وَالنَّحْرُ وَرَكْعَتَا الْفَجْرِ
สามประการที่เป็นภาระหน้าที่จำเป็นของเราเท่านั้น แต่เป็นตะเฏาวัวอ์ (กิจอาสา) สำหรับพวกท่าน นั่นคือละหมาดวิเตร,การเชือดสัตว์กุรบานและการละหมาดซุนนะฮ์ก่อนซุบห์ จากบันทึกของอัฎฎารุกุฏนีย์ และฮะดิษจากอุมมุสะละมะฮ์บทที่ว่า
إِذَا دَخَلَ الْعَشْرُ وَ أَرَادَ أَحَدُكُمْ أَنْ يُضَحِّيَ فَلْيُمْسِكْ عَنْ شَعْرِهِ وَعَنْ أَظْفَارِهِ
บุคคลใดประสงค์จะเชือดสัตว์กุรบาน เมื่อเข้าสู่สิบวันต้นของเดือนซิลฮิจยะฮ์เขาจงงดการตัดผมและตัดเล็บ จนกว่าจะเสร็จสิ้นจากการเชือดสัตว์กุรบานเสียก่อน จากบันทึกของมุสลิมและอาบีดาวู้ด และในบันทึกของอัลบัยฮะกีย์
มีรายงานระดับหะซันบทหนึ่งระบุว่า ( ท่านค่อลีฟะฮ์อาบูบักรและค่อลีฟะฮ์อุมัรงดการเชือดกุรบานหลายครั้ง ด้วยเกรงว่าประชาชนจะเข้าใจและสำคัญผิดว่าการเชือดสัตว์กุรบานนั้นเป็นวาญิบ )
และทรรศนะที่มีน้ำหนักคือทรรศนะที่สอง กล่าวคือ การกุรบานนั้นเป็นซุนนะฮ์ประเภทมุอักกะดะฮ์ และเป็นชิอ้าร ( شِعَار ) เอกลักษณ์แห่งวิถีธรรมอิสลามอีกประการหนึ่งที่สมควรได้รับการปฏิบัติอย่างเคร่งครัด والله تعالى أعلم
คุณค่า,ความประเสริฐและกุศลของการเชือดสัตว์กุรบาน
ส่วนคุณค่าและความประเสริฐต่างๆ หรือผลบุญและกุศลของการเชือดสัตว์กุรบานถวายแด่อัลลอฮ์นั้นมีมากมายมหาศาล และนี่เป็นเพียงหลักฐานส่วนหนึ่งที่คัดลอกจากตำราบันทึกฮะดิษของนักวิชาการหลายๆท่าน เช่นรายงานของพระนางอาอิชะฮ์ ท่านรอซูลกล่าวว่า
مَا عَمِلَ آَدمِيٌّ مِنْ عَمَلٍ يَوْمَ النَّحْرِ أَحَبَّ إِلَى اللهِ مِنْ إِهْرَاقِ الدَّمِ ، وَإِنَّهُ لَتَأْتِيْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيْ فَرْشِهِ بِقُرُوْنِهَا وَأَشْعَارِهَا وَأَظْلاَفِهَا ، وَإِنَّ الدَّمَ لَيَقَعُ مِنَ اللهِ بِمَكَانٍ قَبْلَ أَنْ يَقَعَ مِنَ الأَرْضِ فَطِيْبُوْا بِهَا نَفْسًا
ย่อมไม่มีศาสนกิจอันใดอีกแล้วที่ผู้เป็นบ่าวปฏิบัติถวายแด่อัลลอฮ์ในวันอีดอัฎฮาแล้วพระองค์จะทรงโปรดเป็นพิเศษมากไปกว่าการหลั่งเลือดด้วยการเชือดสัตว์กุรบาน และแน่นอนเลือดนั้นจะมาปรากฏอีกครั้งในวันกิยามะฮ์ในร่างเดิมที่อ้วนพลี , พร้อมเขาที่สวยงาม,ปุยขนที่นุ่มและดกฟู และกีบเท้าที่แข็งแกร่ง , และแน่นอนที่สุดหยดเลือดของสัตว์กุรบานทุกๆหยดจะหยดลงบนพื้นที่ของอัลลอฮ์ - หมายถึงพื้นที่ในสวรรค์ - ก่อนที่จะหยดลงถึงพื้นดิน ดังนั้นพวกท่านจงเต็มใจเชือดกุรบานเถิด จากบันทึกของอัฏฏ็อบรอนีย์
และมีรายงานจากฮูเซ็นบุตรอาลี ท่านรอซูลเคยกล่าวว่า
مَنْ ضَحَّى طَيِّبَةً نَفْسُهُ مُحْتَسِبًا لأُضْحِيَتِهِ كَانَتْ لَهُ حِجَابًا مِنَ النَّارِ
บุคคลใดเชือดสัตว์กุรบานด้วยความเต็มใจและมุ่งหวังในกุศลจากอัลลอฮ์ สัตว์กุรบานนั้นจะเป็นสิ่งปกป้องเขาจากไฟนรก จากบันทึกของอัฏฏ็อบรอนีย์
อนึ่ง นักวิชาการ สายฮะดิษส่วนมากระบุตรงกันว่า ฮะดิษทั้งสองบทข้างต้นนี้นั้นถึงแม้จะมีสายรายงาน ( สะนัด ) ที่อ่อนก็ตาม แต่สามารถนำมาเป็นหลักฐานได้ ทั้งนี้เนื่องจากมีสายรายงานที่ถูกต้องและแข็งแรงกว่าพูดถึงการนี้ไว้ก่อนแล้ว อีกทั้งฮะดิษทั้งสองบทนี้ก็มิได้เป็นหลักฐานสำหรับการออกหลักการศาสนาหรือฮู่ก่มใหม่ ( บินาอุลอะห์กาม ) หากแต่เป็นหลักฐานที่ส่งเสริมสนับสนุนการทำกุรบาน ซึ่งมีหลักฐานที่ถูกต้องอื่นๆพูดถึงไว้ก่อนหน้านี้แล้ว ฮะดิษทั้งสองบทนี้จึงเป็นประเภทของฮะดิษฟะฎออิลุลอะอฺมาล والله تعالى أعلم
และยังมีรายงานจากอุรวะฮ์และซัยดิบนิอัรก็อม ท่านรอซูลกล่าวว่า
( بِكُلِّ شَعْرَةٍ مِنَ الصُّوْفِ حَسَنَةٌ ) وفي لفظ الترمذي ( اَلأُضْحِيَةُ لِصَاحِبِهَا بِكُلِّ شَعْرَةٍ حَسَنَةً )
เส้นขนทุกๆเส้นของสัตว์กุรบาน มีความดี 1 ส่วนตอบแทนให้แก่ผู้เป็นเจ้าของ จากบันทึกของอัตติรมิซีย์,อิบนิมาญะฮ์และอัลฮาเก็มระบุว่าสายรายงานของฮะดิษถูกต้องตามหลักเกณฑ์ของอัลบุคอรีย์ทุกประการ
ประเภทและลักษณะของสัตว์สำหรับเชือดกุรบาน
สัตว์ที่ศาสนาอิสลามมีบัญญัติให้เชือดสำหรับกุรบานนั้น ต้องเป็นประเภท บะฮีมะตุลอันอาม ( بهيمة الأنعام ) เท่านั้น คือ อูฐ,วัว,แพะและแกะ โดยไม่จำกัดหรือเลือกเพศของสัตว์ นักวิชา การส่วนมากเห็นชอบให้นับกระบือ (ควาย) รวมเป็นประเภทเดียวกับวัว ส่วนบางรายงานที่ระบุว่ามีซอฮาบะฮ์สาวกของท่านรอซูลเชือดกุรบานด้วยไก่หรือกวาง และสัตว์อื่นๆอีกนั้นเป็นรายงานที่ฎออีฟอ่อนมากๆ ฎ่ออีฟ หมายถึงอ่อนหลักฐานเพราะไม่ตรงตามเกณฑ์มาตรฐานจึงไม่ผ่านการพิจารณาด้วยหลายๆสาเหตุ ) และรายงานที่ระบุว่ามีซอฮาบะฮ์สาวกท่านรอซูลบางคน เช่นอับดุลลอฮิบนิอับบาส ใช้เงินซื้อเนื้อสดจากพ่อค้าเนื้อในตลาดและแจกเป็นกุรบานวันอีด ก็เป็นราย งานประเภท ฎ่ออีฟ อีกเช่นเดียวกัน และหากสมมุติว่ารายเหล่านั้นมีน้ำหนักและแข็งแรงพอที่จะเป็นหลักฐานได้ ก็ยังมิได้หมายความว่าการกระทำดังกล่าวจะเป็นกุรบานหรืออุฎหิยะฮ์ได้ เพราะในสำนวนรายงานระบุว่าเป็นเพียงการซอดะเกาะฮ์เท่านั้น
สัตว์ที่ใช้เชือดกุรบานต้องมีอายุครบตามเกณฑ์กำหนด ดังนี้
1 - อูฐ ต้องมีอายุครบ 5 ปี
2 -วัว ต้องมีอายุครบ 2 ปี (ตามทรรศนะของนักวิชาการส่วนมาก เช่น อาบีฮานีฟะฮ์,อัชชาฟิอีย์และอะหมัด, ส่วนมาลิกมีทรรศนะว่าต้องมีอายุครบ 3 ปี )
3 -แพะ ต้องมีอายุครบ 1 ปี และแกะต้องมีอายุครบ 6 เดือน
สัตว์ที่ใช้เชือดกุรบานต้องมีลักษณะที่สมบูรณ์สวยงามไม่พิกลพิการหรือมีตำหนิที่น่ารังเกียจอย่างชัดเจน
เช่น ตาเขเสียอย่างน่าเกลียดหรือบอดข้างเดียว ป่วยอาการหนักมากขาเป๋ ขาหัก เขาหัก ผอมแห้งโซ ฟันหักหมดทั้งปาก ไม่มีใบหู ปากแหว่ง หูแหว่ง จมูกแหว่ง หางขาด และอื่นๆอีก ที่เป็นตำหนิน่าเกลียดอย่างชัดเจน ดังรายงานจากบะรออฺบุตรอาซิบ ท่านรอซูลทรงกล่าวว่า
أَرْبَعٌ لاَ تَجُوْزُ فِيْ الأَضَاحِيْ الْعَوْرَاءُ الْبَيِّنُ عَوَرُهَا وَالْمَرِيْضَةُ الْبَيِّنُ مَرَضُهَا وَالْعَرْجَاءُ الْبَيِّنُ عَرَجُهَا وَالْعَجْفَاءُ الَّتِيْ لاَ تُنْقِيْ
มีสัตว์สี่ประเภทที่ไม่อนุญาตให้นำมาทำกอุฎหิยะฮ์ คือ สัตว์ที่ดวงตาเสียหนึ่งข้าง อย่างชัดเจน สัตว์ที่มีอาการเจ็บป่วยอย่างชัดเจน สัตว์ที่ขาพิการหนึ่งขาอย่างชัดเจน และสัตว์ที่ ผอมแห้งจนออกเดินหากินเองไม่ได้ จากบันทึกของอะหมัด,มุสลิม,อาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์, อันนะซาอีย์และอิบนิมาญะฮ์ ท่านค่อลีฟะฮ์อาลีเคยกล่าวว่า
أَمَرَنَا رَسُوْلُ اللهِ r أَنْ نَسْتَشْرِفَ الْعَيْنَ وَ الأُذُنَ وَلاَ نُضَحِّيَ بِعَوْرَاءَ وَلاَ مُقَابِلَةٍ وَلاَ مُدَابِرَةٍ وَ لاَ خَرْقَاءَ وَلاَ شَرْقَاءَ
" ท่านรอซูลทรงกำชับให้พวกเราพิถีพิถัน โดยเลือกสัตว์ที่มีดวงตาและใบหูที่สมบูรณ์ ไม่พิกลพิการ ท่านห้ามพวกเราเชือดกุรบานด้วยสัตว์ที่ตาเขเสีย สัตว์ที่ใบหูถูกเฉือนจนขาด หรือหู ฉีกขาดหรือแม้กระทั่งมีใบหู่เป็นรูโหว่น่าเกลียด "จากบันทึกของอะหมัด,อาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์, อันนะซาอีย์และอิบนิมาญะฮ์
และยังมีรายงานอีกว่า
أَنَّ النَّبِيَّ r نَهَى عَنْ أَعْضَبِ الأُذُنِ وَالْقَرْنِ
แท้จริงท่านนาบีทรงห้ามทำกุรบานด้วยสัตว์ที่ใบหูขาดแหว่งหรือเขาแตกหัก จากบันทึกของอะหมัด,อาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์และอันนะซาอีย์
ดังนั้นสัตว์ที่ประสงค์จะนำมาเชือดเป็นกุรบานจึงสมควรและจำเป็นจะต้องมีลักษณะ และรูปพรรณสริระที่สมบูรณ์ที่สุด มีอายุครบบริบูรณ์ ร่างกายอ้วนพลี ไม่มีลักษณะพิกลพิการอย่าง น่าเกลียดแต่อย่างใด และสมควรเป็นสัตว์ที่เนื้อมีรสชาตอร่อยนุ่มเมื่อนำไปปรุงรับประทานเป็น อาหาร ส่วนกรณีที่สัตว์มีตำหนิเพียงเล็กน้อยไม่น่าเกลียดอนุญาตให้นำมาเชือดทำกุรบานได้และหากผู้เป็นเจ้าของไม่ชอบใจเมื่อสัตว์มีตำหนิเพียงเล็กน้อยก็ให้เปลี่ยนตัวใหม่ได้ทันที มีราย งานว่าอาบูบุรดะฮ์เคยขอคำปรึกษาจากท่านรอซูล ว่า
يَا رَسُوْلَ اللهِ ، أَنَا أَكْرَهُ النَّقْصَ فِيْ الأُذُنِ وَالْقَرْنِ ؟ فَقَالَ رَسُوْلُ اللهِ : مَا كَرِهْتَهُ فَدَعْهُ وَلاَ تُحَرِّمْهُ عَلَى غَيْرِكَ .
ข้าพเจ้าไม่ประสงค์จะเชือดสัตว์ที่มีตำหนิตรงเขากับหู ( ไม่สวยเพราะเล็กและสั้นกว่าปกติ ) ท่านรอซูลจึงแนะนำว่า เมื่อท่านประสงค์เช่นนั้นท่านก็ไม่ต้องเชือดมัน แต่ท่านอย่าห้ามผู้อื่นเชือดมัน
และหากสัตว์ที่ผู้เป็นเจ้าของเคยตั้งใจไว้ว่าจะเชือด ทำกุรบาน แต่ต่อมาภายหลังสัตว์ตัวนั้นเกิดมีตำหนิที่น่าเกลียดย่างชัดเจน จำเป็นต้องเปลี่ยนเป็นสัตว์ตัวใหม่ทันที่ถ้ามีความสามารถพอ และหากไม่มีความสามารถพอก็อนุโลมให้ใช้สัตว์ตัวเดิมได้ อินชาอัลลอฮ์ ดังมีรายงานจากอาบีสะอีดอัลคุดรีย์ว่า ข้าพเจ้าเคยซื้อแกะไว้ตัวหนึ่งเพื่อเชือดทำอุฎหิยะฮ์ แต่ต่อมาสุนัขจิ้งจอกได้กัดหางแกะจนขาดวิ่น ข้าพเจ้าจึงสอบถามจากท่านรอซูล ว่าจะสามารถเชือดแกะตัวนั้นทำกุรบานได้อีกหรือไม่ ? อย่างไร ? ท่านรอซูลทรงตอบชี้แจงว่า มิเป็นไรหรอก ท่านจงเชือดแกะตัวนี้นทำกุรบานเถิด والله تعالى أعلم
สัตว์ประเภทใดที่สมควรเชือดเป็นกุรบานมากที่สุด?
นักวิชาการส่วนมากมีทรรศนะและความเข้าใจตรงกันว่าอูฐเป็นสัตว์ที่สมควรเชือดเป็น กุรบานมากที่สุด รองจากนั้นเป็นวัว,แกะและแพะตามลำดับ ทั้งนี้เพราะท่านรอซูลทรงเคยชี้แจง ถึง ผลบุญหรือกุศลสำหรับผู้ไปละหมาดวันศุกร์ อย่างเป็นลำดับตามความประเสริฐของการทำ กุรบานไว้ดังนี้ รายงานจากอาบีฮุรอยเราะฮ์ ท่านรอซุลกล่าวว่า
مَنِ اغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمْعَةِ غَسْلَ الْجَنَابَةِ ثُمَّ رَاحَ فِيْ السَّاعَةِ الأُوْلَى فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَدَنَةً ، وَمَنْ رَاحَ فِيْ السَّاعَةِ الثَّانِيَّةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَقَرَةً ، وَمَنْ رَاحَ فِيْ السَّاعَةِ الثَّالِثَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ كَبْشًا أَقْرَنَ وَمَنْ رَاحَ فِيْ السَّاعَةِ الرَّابِعَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ دَجَاجَة ....... الخ
บุคคลใดอาบน้ำชำระร่างกายในวันศุกร์เหมือนการอาบน้ำวาญิบ ( เพื่อไปละ หมาดญุมอะฮ์ ) จากนั้นเขาออกไปมัสยิดตั้งแต่ชั่วโมงแรก เขาจะได้รับกุศลเหมือนทำกุรบาน ด้วยอูฐหนึ่งตัว และเมื่อเขาออกไปมัสยิดในชั่วโมงที่สองเขาจะได้รับกุศลเหมือนทำกุรบานด้วยวัว หนึ่งตัว และเมื่อเขาออกไปมัสยิดในชั่วโมงที่สามเขาจะได้รับกุศลเหมือนกับทำกุรบานด้วยแกะตัว งามหนึ่งตัว และเมื่อเขาออกไปมัสยิดในชั่วโมงที่สี่ เขาจะได้รับกุศลเหมือนทำกุรบานด้วยไก่หนึ่งตัว .. .. จากบันทึกของอะหมัด,อัลบุคอรีย์และมุสลิม
ส่วนอิหม่ามมาลิกมีทรรศนะและความเข้าใจว่า สัตว์ที่สมควรและเหมาะสมที่สุดสำหรับเชือดทำกุรบานคือ แกะหรือแพะ รองจากนั้นคือวัวและอูฐตามลำดับ ด้วยเหตุผลที่ว่าท่านรอซูล เชือดกุรบานด้วยแกะหรือแพะเท่านั้น ซึ่งโดยปกติแล้วท่านรอซูลจะทำและสอนให้ทำแต่เฉพาะของที่ดีมีคุณค่าและผลบุญตอบแทนที่สุดเท่านั้น และด้วยอีกเหตุผลที่ว่า พระองค์อัลลอฮ์ทรงเรียกสัตว์กุรบานที่ญิบรีลนำมาไถ่แลกตัวอิสมาอีลจากการเชือดของอิบรอฮีมครั้งนั้นว่า ษิบหฺอะซีม ذِبْحٌ عَظِيْمٌ แปลว่า สัตว์เตรียมไว้เพื่อเชือดที่ยอดเยี่ยมที่สุด และอัลลอฮ์ทรงประกาศให้วีรกรรมและเกียรติคุณครั้งนั้นหรือการเชือดสัตว์ ( ษิบหฺอะซีม ) ตัวนั้นเป็นเยี่ยงอย่างแกชนรุ่นหลังสืบไป ( โปรดดูอัลกุรอานบทอัสซอฟฟ้าต โองการที่ 107-108 ) والله تعالى أعلم
สัตว์กุรบานสามารถแบ่งส่วนเพื่อให้กระจายทั่วถึงตามอัตราต่อไปนี้
อูฐ กระจายส่วนได้ 7 ส่วนตามทรรศนะของนักวิชาการส่วนมาก มีบางทรรศนะระบุว่า อูฐนั้นสามารถกระจายส่วนได้ถึง 10 ส่วน ( ในการนี้ท่านอิหม่ามอิบนุก็อยยิมอัลเญาซียะฮ์ได้อธิบายชี้แจง เพื่อมิให้เกิดความขัดแย้งระหว่างทรรศนะที่ประกอบด้วยการอ้างอิงตัวบทหลักฐานที่ถูกต้องไว้ว่า อูฐนั้นสามารถกระจายเพิ่มเป็น 10 ส่วนได้ กล่าวคือ อูฐที่มีรูปร่างสัด ส่วนมาตรฐานทั่วไปกระจายได้เพียง 7 ส่วน และอูฐตัวใหญ่ๆ มีสัดส่วนทีใหญ่โตกว่าปกติทั่ว ไปกระจายได้ 10 ส่วน โดยอาศัยหลักฐานต่อไปนี้ มีรายงานว่าท่านสะอีดอิบนุลมุซัยยิบเคย กล่าวว่า
أَنَّ الْجَزُوْرَ عَنْ عَشْرَةٍ وَ الْبَقَرَةَ عَنْ سَبْعَةٍ
แท้จริงอูฐหนึ่งตัวกระจายส่วนได้สำหรับ 10 คน และวัวหนึ่งตัวกระจายส่วนได้สำหรับ 7 คน
ท่านอิบนุอับบาสกล่าวว่า
كُنَّا مَعَ النَّبِيْ r فِيْ سَفَرٍ فَحَضَرَ الأَضْحَى فَاشْتَرَكْنَا فِيْ الْجَزُوْرِ عَنْ عَشْرَةٍ وَفِيْ الْبَقَرَةِ عَنْ سَبْعَةٍ
พวกเราร่วมเดินทางพร้อมกับท่านาบี เมื่อถึงวันอีดอัฎฮา พวกจึงเราร่วมกันเชือดกุรบานด้วยอูฐ 1 ตัวสำหรับจำนวน 10 คน และเชือดวัวอีก 1 ตัวสำหรับ 7 คน จากบันทึกของอาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์และอิบนิมาญะฮ์ ท่านรอฟิออฺเคยกล่าวว่า
أَنَّ النَّبِيَّ r قَسَمَ فَعَدَلَ عَشْرَةً مِنَ الْغَنَمِ بِبَعِيْرٍ
ท่านรอซูลทรงจัดสรรแบ่งปศุสัตว์ ให้กับซอฮาบะฮ์ โดยกำหนดให้แพะและแกะ 10 ตัวเท่า กับอูฐ 1 ตัว จากบันทึกของอัลบุคอรีย์และมุสลิม
และทรรศนะที่ท่านอิบนุลก็อยยิมนำ เสนอเป็นทรรศนะที่ได้รับการยอมรับในหมู่นักวิชาการจำนวนมาก เพราะเป็นการรวมหลัก ฐานเข้าด้วยกัน والله تعالى أعلم
วัว กระจายส่วนได้ 7 ส่วน ตามหลักฐานข้างต้น
แกะหรือ แพะ ตัวละ 1 ส่วน
สัตว์กุรบานหนึ่งตัว สามารถเชือดให้กับสมาชิกในครอบครัวทั้งหมด
ในกรณีที่สมาชิกในครอบครัวมีความพร้อมด้านทุนทรัพย์ สามารถเชือดสัตว์กุรบานด้วยส่วนของตนเองได้ เป็นการดีสำหรับเขา (อัฟฎ็อล) ที่จะเชือดสัตว์กุรบานด้วยส่วนของตนเองเป็นการเอกเทศ หากสมาชิกในครอบครัวไม่มีความพร้อมด้านทุนทรัพย์ ศาสนาเห็นชอบให้ผู้นำครอบครัวเชือดสัตว์กุรบานหนึ่งตัวสำหรับแทนสมาชิกทั้งหมด แม้เพียงแกะหรือแพะหนึ่งตัวก็ใช้ ได้และสามารถแทนคนทั้งหมดได้แม้จะมีจำนวนมากก็ตาม ดังหลักฐานเหล่านี้ อาอิชะฮ์กล่าวว่า
أَنَّ النَّبِيَّ r ضَحَّى عَنْ نِسَائِهِ بِالْبَقَرِ
ท่านนาบีทรงเชือดวัว 1 ตัวเป็นกุรบานให้กับภรรยาทั้งหมด ในบางรายงานจากพระนางอาอิชะฮ์ระบุเพิ่มเติมว่า ท่านรอซูลทรงเชือดแกะ 1 ตัวเป็นอุฎหิยะฮ์ให้ตัวเองและคนในครอบครัวทั้งหมด จากบันทึกของอัลบุคอรีย์และมุสลิม
และมีรายงานจากอิบนิชิฮาบว่า
مَا نَحَرَ رَسُوْلُ اللهِ r عَنْ أَهْلِ بَيْتِهِ إِلاَّ بَدَنَةً وَاحِدَةً أَوْ بَقَرَةً وَاحِدَةً
ท่านรอซูลนั้นไม่เคยเชือดกุรบานให้กับครอบครัวนอกจากด้วยการเชือดอูฐหรือวัวเท่านั้น จากบันทึกของมาลิก อับดุลลอฮ์อิบฮิชามกล่าวอีกว่า
كَانَ رَسُوْلُ اللهِ r يُضَحِّيْ بِالشَّاةِ الْوَاحِدِةِ عَنْ جَمِيْعِ أَهْلِهِ
ท่านรอซูลทรงเชือดแกะ 1 ตัวเป็นอุฎหิยะฮ์ให้กับคนในครอบครัวทั้งหมด จากบันทึกของอัลฮาเก็ม
ลักษณะวิธีการเชือดสัตว์กุรบาน
เวลาเชือดสัตว์กุรบาน เริ่มเข้าเวลาเชือดตั้งแต่อิหม่ามเสร็จพิธีละหมาดอีด ผู้ใดเชือดกุรบานก่อนอิหม่ามเสร็จจากพิธีละหมาดอีด การเชือดกุรบานครั้งนั้นถือเป็นการเชือดสัตว์แบบธรรมดาเท่านั้น ไม่ถือเป็นกุรบานแต่อย่างใด และจำเป็นต้องเชือดใหม่แทน
مَنْ صَلَّى صَلاَتَنَا وَنَسَكَ نُسُكَنَا فَقَدْ أَصَابَ النُّسُكَ وَمَنْ ذَبَحَ قَبْلَ أَنْ يُصَلِّيَ فَلْيُعِدْ مَكَانَهَا أُخْرَى
บุคคลใดละหมาดอีดเช่นที่เราละหมาด เชือดสัตว์กุรบานเช่นที่เราเชือด ถือว่าการเชือดกุรบานของเขาถูกต้องแล้ว และบุคคลใดเชือดสัตว์กุรบานก่อนละหมาดอีด เขาจงเชือดตัวใหม่อีกครั้งแทนตัวเดิม จากบันทึกของอัลบุคอรีย์และมุสลิม
และในบางรายงานระบุชัดเจนเลยว่า
فَلْيَذْبَحْ مَكَانَهَا أُخْرَى
ต้องเชือดตัวใหม่แทนตัวแรก เพราะการเชือดตัวแรกไม่ถือเป็นกุรบานตามหลักการศาสนา
وَمَنْ ذَبَحَ قَبْلَ ذَلِكَ فَإِنَّمَا هُوَ لَحْمٌ قَدَّمَهُ لأَهْلِهِ لَيْسَ مِنَ النُّسُكِ فِيْ شَيْءٍ
บุคคลใดเชือดสัตว์กุรบานก่อน ( อิหม่าม ) เสร็จพิธีละหมาด นั่นเป็นเพียงเนื้อธรรมดาที่เขามอบให้คนในครอบครัวได้กินกัน หาได้เป็นเนื้อกุรบานแต่ประการใดไม่ จากบันทึก ของอัลบุคอรีย์และมุสลิม
مَنْ ضَحَّى قَبْلَ الصَّلاَةِ فَإِنَّمَا ذَبَحَ لِنَفْسِهِ وَمَنْ ذَبَحَ بَعْدَ الصَّلاَةِ فَقَدْ تَمَّ نُسُكُهُ وَأَصَابَ سُنَّةَ الْمُسْلِمِيْنَ
บุคคลใดเชือดสัตว์กุรบานก่อน ( อิหม่าม ) เสร็จพิธีละหมาดอีด นั่นเท่ากับว่าเขาเชือดให้ตัวเองเท่านั้น และใครเชือดหลังจากเสร็จพิธีละหมาดอีด ถือว่าการเชือดกุรบานของเขาครบสมบูรณ์แล้ว และตรงตามลักษณะวิธีปฏิบัติของมุสลิมทั่วไป จากบันทึกของอัลบุคอรีย์และมุสลิม
และการเชือดกุรบานจะหมดเวลาเมื่อดวงอาทิตย์วันสุดท้ายของตัชรีก (วันที่ 13 ซิลฮิจยะฮ์ ) ลับขอบฟ้า ดังหลักฐานต่อไปนี้ ท่านรอซูลกล่าวว่า
عَرَفَةُ كُلُّهَا مَوْقِفٌ وَأَيَّامُ التَّشْرِيْكِ كُلُّهَا مَنْحَرٌ
บริเวณทุ่งอะรอฟะฮ์ทั้งหมดเป็นบริเวณวู่กูฟ และตัชรีกทั้งหมด ( 11-13 ซิลฮิจยะฮ์ ) เป็นวันเวลาสำหรับเชือดกุรบาน จากบันทึกของอัลอิบนิหิบบานและอัลบัยฮะกีย์
أَيَّامُ مِنَى كُلُّهَا مَنْحَرٌ
และวันมินาทั้งหมด (หมายถึงวันตัชรีกทั้ง 3 วัน) เป็นวันเวลาสำหรับเชือดกุรบาน จากบันทึกของอะหมัดและอัลบัยฮะกีย์
©2004
